Muntjak

Hoe herken ik de Muntjak?

De muntjak (Muntiacus reevesi) is een kleine, gedrongen hertachtige met een vrij egaal glanzende, kastanjebruine zomervacht. Richting de buik is de vacht iets lichter van kleur. In de winter verkleurt de vacht tot donkerbruin, waarbij de poten zelfs een bijna zwarte vachtkleur krijgen. De vacht bij de kin en het achterwerk (de spiegel) is wit. De spiegel wordt bedekt door de relatief lange staart. Door de korte poten, de gekromde rug en het verhoudingsgewijs stevige lijf kan het dier een wat varkensachtige aanblik hebben.

Vrouwelijke dieren (hindes) hebben een vliegervormige donkere vlek op het voorhoofd, die als donkere streep verder loopt over de rug. Deze streep is echter niet altijd even duidelijk zichtbaar. Bij mannelijke dieren (bokken) heeft de donkere vlek op het voorhoofd meer een V-vorm, welke over de hoog uitstekende rozenstokken loopt. Aan deze rozenstokken zit een kort gewei (6-8 cm) met hooguit een kleine vertakking. Ieder jaar wordt het gewei afgeworpen tussen mei en juli, waarna er een nieuw gewei aangroeit gedurende de zomer.

Op de kop van de muntjak zitten vier geurklieren . Twee hiervan zijn 3-4 cm lange streepjes die langs de V- of vliegervormige vlek op het voorhoofd lopen. De twee andere bevinden zich in de binnenste ooghoeken. Bij mannelijke dieren steken scherpe hoektanden uit de bovenkaak, net buiten de lippen. De hoektanden kunnen bijna 4 cm lang worden, maar zijn vaak afgebroken bij oudere dieren. Zowel de mannelijke als de vrouwelijke dieren maken een blaffend geluid, vandaar ook de bijnaam het blafhert.

Een volwassen muntjak heeft een schouderhoogte van 43-52 cm en een kop-romplengte van 80-90 cm. Dit maakt de muntjak tot de kleinste hertachtige die in Europa voorkomt. Het gewicht kan variëren van 9-18 kg. De mannetjes zijn iets groter en zwaarder dan de vrouwtjes.

Bij identificatie kan mogelijk verwarring ontstaan met een jonge ree, de andere Nederlandse hertachtigen zijn allemaal een flink stuk groter. Een belangrijk verschil is dat jonge ree stippen heeft op de vacht en een muntjak niet.

Herkomst – Waar komt de muntjak vandaan?

Van nature komt de muntjak voor in Zuidoost-Azië. De ondersoort die in Europa voorkomt, de Chinese of Reeves’ muntjak, komt oorspronkelijk uit China en Taiwan. Hier leeft het dier vooral in loof- en gemengde bossen met dichte ondergroei.

Eind 19^e eeuw is de muntjak in Engeland geïntroduceerd om te houden in privécollecties, maar begin 20^e eeuw zijn dieren uit gevangenschap vrijgelaten of ontsnapt. Een poging tot introductie in Frankrijk eind 19^e eeuw lijkt te zijn mislukt, al lopen de meningen uiteen over het eventueel voorkomen van loslopende dieren in het wild. In Ierland houdt en fokt men muntjaks in gevangenschap, maar in de natuur voorkomende dieren zijn “most unwanted” en worden beheerd. Hierdoor breidt de populatie zich niet verder uit. In België werd de eerste muntjak in de natuur in 2009 waargenomen en in 2017 en 2018 zijn (in de buurt van Aarschot en Herselt) illegaal muntjakken gefokt en uitgezet voor de jacht. In Europa worden de dieren ook gehouden in wildparken en hertenkampen. Door ontsnappingen en uitzettingen kunnen gehouden dieren in de natuur terechtkomen.

Verspreiding – Waar komt de muntjak voor?

Binnen Europa heeft de soort zich gevestigd in Engeland, Wales, Ierland, Noord-Ierland en België. In Frankrijk worden ook muntjakken gehouden in privécollecties, maar het is onduidelijk of er in het wild gevestigde populaties voorkomen. Vlaanderen vormt momenteel de regio met de belangrijkste aanwezigheid van muntjak binnen de EU, zowel qua regelmaat van waarnemingen als qua areaal. De dieren zijn in alle vijf de Vlaamse provincies waargenomen, maar het zwaartepunt ligt in de provincies Antwerpen en Limburg. In Nederland zijn tot toe alleen incidentele waarnemingen gemeld, vooral in het zuiden van het land. Voor zover bekend vindt er (nog) geen voortplanting in het wild plaats in Nederland en heeft de muntjak zich dus (nog) niet gevestigd hier. De verwachting is dat de soort zich wel kan vestigen in een groot deel van Europa, inclusief in Nederland.

In het natuurlijk verspreidingsgebied leeft de muntjak voornamelijk in struikgewassen en dichte bossen. In Europa komt de soort vooral voor in loof- en gemengde bossen met een dichte ondergroei. De muntjak kan zich ook vestigen in stedelijke randzones, zolang er voldoende dekking is (bijvoorbeeld door struiken).

Risico’s – Wat zijn de problemen?

De muntjak kan grote schade aanrichten aan bodemflora en verhindert bosverjonging door vraat. Bij hoge aantallen kan de graasdruk op bodemflora de habitat van grondbroedende vogels, kleine zoogdieren en ongewervelden aantasten waardoor deze soorten verdwijnen. Door de sterk overlappende niche met dat van de ree, kan concurrentie om ruimte en voedsel optreden waarbij de muntjak het ree verdringt. Uit recent onderzoek blijkt zelfs dat de vruchtbaarheid van ree afneemt in gebieden waar veel muntjakken voorkomen. De muntjak kan ook voedsel zoeken in (volks)tuinen en op landbouwgebieden, waardoor (vraat)schade kan ontstaan.

Naast de ecologische en economische schade kan de muntjak ook een gezondheidsrisico vormen. De soort vormt een potentieel reservoir voor Mycobacterium bovis, de bacterie die rundertuberculose veroorzaakt. Aanrijdingen met auto’s of ander verkeer leiden niet alleen tot schade, maar vormen ook een risico voor de verkeersveiligheid. In Engeland vormt dit in toenemende mate een probleem.

Leadfoto: Shutterstock

Gepubliceerd 20 januari 2024