Bamboe

Bamboe is de verzamelnaam voor een grote groep van meerjarige bloeiende planten uit de grassenfamilie. Er bestaan meer dan 1700 soorten bamboe die van nature over de hele wereld voorkomen behalve op Antartica en in Europa. De plant groeit snel en wordt vaak aangeplant als tuinplant, maar ook voor houtproductie, bosbouw en het voorkomen van erosie. Sommige bamboesoorten kunnen sterk woekeren en een bedreiging vormen voor inheemse plantensoorten.

Hoe herken ik Bamboe?

Bamboe is de verzamelnaam voor een grote groep van meerjarige bloeiende planten uit de grassenfamilie (Poaceae, onderfamilie Bambusoideae) met meer dan 1700 soorten in 136 geslachten, verdeeld over drie stammen: Arundinarieae (gematigde houtachtige bamboe), Bambuseae (tropische houtachtige bamboe) en Olyreae (kruidachtige bamboe). Er zijn inheemse bamboesoorten op alle continenten, behalve Antarctica en Europa. Bamboe heeft veel vormen, maar een paar dingen zijn altijd herkenbaar:

  • Stengels: De stengels zijn glad en hol, met knopen waar bladeren groeien. Verschil met alle andere grassen is dat de stengels van bamboe (deels) verhouten waardoor bamboe hoger kan groeien dan andere grassoorten. Bij sommige soorten, zoals uit de Phyllostachys-groep, zit er een groef in de lengterichting van de stengel die na elke knoop van kant verandert. De stengels kunnen klein zijn, maar ook wel 30 meter lang worden en een doorsnede hebben van meer dan 25 centimeter. 
  • Bladeren: Deze zijn meestal lans of speervormig en eindigen in een taps toelopende punt. Ze voelen vaak stevig en leerachtig aan. 
  • Wortels: De wortelstokken van bamboe groeien vrij oppervlakkig, dicht onder het maaiveld en kunnen schade veroorzaken aan bouwwerken, leidingen en wegen. 
  • Bloei: Bamboe bloeit zelden, maar als het gebeurt, sterven sommige soorten daarna af. Woekerende soorten kunnen bloei overleven omdat hun wortels sterker zijn en meer reserve stoffen bevatten. 

    Er zijn polvormende en woekerende ('lopende') bamboesoorten. Polvormende bamboesoorten hebben korte, dikke wortelstokken die omhoog buigen en eindigen in een halm. Hierdoor ontstaan dichte pollen die zich nauwelijks uitbreiden. Voorbeelden van polvormende bamboesoorten zijn Bambusa, Chusquea, Dendrocalamus, Drepanostachyum, Fargesia, Himalayacalamus, Schizostachyum, Shibataea en Thamnocalamus.

    De wortelstokken van woekerende bamboesoorten kunnen zich in één groeiseizoen over grote afstanden horizontaal verspreiden en nieuwe wortelstokken of halmen vormen op de knopen. Voorbeelden van woekerende bamboesoorten zijn Arundinaria, Bashania, Chimonobambusa, Indocalamus, Phyllostachys (polvormend in arme of droge gronden), Pleioblastus, Pseudosasa, Sasa, Sasaella, Sasamorpha, Semiarundinaria, Sinobambusa en Yushania.

    Populaire bamboesoorten die in tuincentra worden aangeboden zijn voornamelijk woekerende bamboesoorten zoals Phyllostachys (bijv. P. flexuosa), Pleioblastus (bijv. P. hindsii, P. simonii), Pseudosasa (bijv. P. japonica), Sasa (bijv. S. palmata) en Semiarundinaria (bijv. S. fastuosa). Kwekerijen hebben de laatste jaren echter steeds meer polvormende bamboes gepromoot, waaronder Bambusa- en Fargesia-soorten.

    Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

    Herkomst – Waar komt Bamboe vandaan?

    Er zijn inheemse bamboesoorten op alle continenten, behalve Antarctica en Europa. Bamboe groeit van nature in zowel koude bergstreken als tropische gebieden. Rond 1800 werden tropische bamboesoorten naar Europa gebracht. Deze konden alleen in kassen groeien. Later kwamen er winterharde soorten uit China en Japan, die nu vaak in tuinen worden geplant.    

    Verspreiding – Waar komt Bamboe voor?

    Bamboe wordt wereldwijd gebruikt als tuinplant, maar ook voor bosbouw, houtproductie, voorkomen van erosie en landschapsverbetering. Het materiaal wordt gebruikt voor diverse producten in verschillende sectoren, zoals de bouw en de meubelindustrie. Sinds de eerste introductie van bamboe in Europa in 1827, zeer waarschijnlijk Phyllostatchys nigra vanuit Japan naar het Verenigd Koninkrijk, zijn vele soorten en ongeveer 400 verschillende cultivars geïmporteerd. In Nederland komen vooral winterharde soorten voor. Ze groeien goed in voedzame, goed doorlatende grond, zowel in de zon als in halfschaduw.

    Recent zijn in totaal 42 bamboesoorten geïdentificeerd uit 21 Europese landen, waarvan 22 soorten in ten minste één land in de natuurlijke omgeving voorkomen (EPPO, 2025). De lijst is waarschijnlijk niet volledig, maar bevat wel de meest populaire soorten in de tuinbouw. Elf van de 22 soorten waren woekerende bamboesoorten en bij alle 11 soorten waren er aanwijzingen voor invasief gedrag. De soorten Phyllostachys aurea, Pseudosasa japonica en Sasa palmata werden aangemerkt al 'high-impact' soorten. Deze soorten vertonen namelijk allemaal verspreiding en invasief gedrag in de natuurlijke omgeving in ten minste één Europees land.

    Risico’s - Wat zijn de problemen?

    De populariteit en de verscheidenheid aan toepassingen van bamboe leiden tot een toename van het aantal meldingen van verwildering. Dit kan lokaal zijn, binnen en tussen tuinen, maar soorten kunnen zich ook verspreiden naar natuurlijke omgevingen. Soorten kunnen zich snel uitbreiden, vooral als tuinafval met wortelresten in de natuur terechtkomt. Vooral de woekerende soorten verdringen andere planten en verlagen de biodiversiteit. Niet alle geïntroduceerde bamboesoorten gedragen zich invasief.  

    Japanse bamboe (Pseudosasa japonica) die van nature voorkomt in Japan en Korea is veel aangeplant in parken en op buitenplaatsen. De soort heeft lange wortelstokken en kan grote groepen vormen. Hij werd in 1845 ingevoerd op de kwekerij van Von Siebold die ook de Japanse duizendknoop naar Nederland haalde.  

    Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

    De beste manier om problemen te voorkomen is te zorgen dat bamboe niet in de natuur terechtkomt. 

    • Plant geen bamboesoorten die bekendstaan om hun woekerende eigenschappen zoals Phyllostachys flexuosa, Pleioblastus hindsii, Pleioblastus simonii, Pseudosasa japonica, Sasa palmata of Semiarundinaria fastuosa. Kies bij voorkeur een polvomende bamboesoort;
    • Gooi bamboewortels of plantenresten nooit in de natuur, maar voer ze af met het restafval. Fragmenten van wortelstokken kunnen namelijk weer uitgroeien tot nieuwe planten. Kleine, jonge planten zijn nog eenvoudig te verwijderen, grote haarden zijn moeilijk weg te krijgen; 
    • Voorkom dat fragmenten van de wortelstokken over grotere afstanden verspreid worden door transport van verontreinigde grond of via rivieren.
    • Als je bamboe in je tuin plant, zet de plant in een container of gebruik een wortelbegrenzer. Dit is een scherm van stevig materiaal zoals HDPE (kunststof) dat minstens 60 cm diep rond de plant wordt geplaatst en 10 cm boven de grond uitsteekt. Zo voorkom je dat de wortels zich verspreiden. Landbouwplastic, anti-worteldoek of vijverfolies zijn ongeschikt als wortelweringsscherm voor bamboe. De wortelstokken groeien hier doorheen.

    Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er?

    Heb je last van woekerende bamboe? Dan zijn er verschillende manieren om dit aan te pakken: 

    • Handmatig of machinaal verwijderen: Graaf de wortels uit met een schop of graafmachine. Let op: achtergebleven stukken wortel kunnen weer uitgroeien, dus nazorg is belangrijk. Controleer regelmatig en verwijder nieuwe scheuten. 
    • Afdekken: Dek het gebied waar de bamboe groeit lichtdicht af met geotextiel. Hoe lang de bamboe afgedekt moet blijven is niet precies bekend, maar als het net zo effectief is als afdekken van Japanse duizendknoop dan zou het minimaal 3 à 4 jaar moeten blijven liggen. 
    • Wortelbegrenzer: Gebruik een flexibel scherm om de wortels in toom te houden. Let erop dat materialen zoals landbouwplastic of vijverfolie ongeschikt zijn, omdat de wortels hier doorheen groeien. 

    Stukken wortel en andere plantenresten moeten worden afgevoerd als restafval of naar een erkende verwerker van invasieve exoten gebracht worden. 

    Wet & Regelgeving - Welke regels en protocollen zijn van toepassing?

    Momenteel staan er geen bamboesoorten op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dat betekent dat er geen wettelijke plicht is om de soort te bestrijden.

    De European and Mediterranean Plant Protection Organization (EPPO) heeft één soort, Pseudosasa japonica, opgenomen in de EPPO-waarschuwingslijst. Er ligt een voorstel van het EPPO Panel on Invasive Alien Plants om ook de soorten Phyllostachys aurea en Sasa palmata op de de EPPO-waarschuwingslijst te zetten. Het doel van de waarschuwingslijst is om de lidstaten bewust te maken van de soort, maar ook om informatie van landen te krijgen over eventuele negatieve effecten.

    Nationaal en regionaal staan ​​bamboesoorten op 'zwarte lijsten' van soorten die niet geteeld mogen worden en/of waarvan de verkoop verboden is. Deze lijsten kunnen het gebruik van soorten in beschermde gebieden of in gebieden die door de soort als bedreigd worden beschouwd, beperken. Op nationaal niveau kan het beperken van het gebruik van potentieel invasieve soorten effectief helpen voorkomen dat deze in de natuurlijke omgeving terechtkomen. In Nederland is er geen specifieke regelgeving met betrekking tot bamboe.

    Waar vind ik meer informatie?

    Leadfoto: Manfred Heyde, Wikimedia Commons, 2007

    Gepubliceerd 25 maart 2025