Essenprachtkever

Hoe herken ik de essenprachtkever?

Ei

De eieren zijn ovaal van vorm, 1-1,2 mm lang en 0,3-0,6 mm breed. Jonge eieren zijn lichtgeel en ze kleuren bruin/bruingelig naarmate ze ouder worden.

Larve

Jonge larven zijn circa 0,5 mm lang; volwassen larven zijn 30-36 mm lang. Larven hebben een crèmewit lichaam met een (licht) bruine kop. De kleine kop is teruggetrokken in de rest van het lichaam, waardoor alleen de bruine kaken goed zichtbaar zijn. De buik is gesegmenteerd in klokvormige leden. Aan het achtereind hebben de larven twee korte, bruine stekels.

Pop

Poppen zijn 10-17 mm lang en 4-5,5 mm breed en hebben grote, ovale ogen. Pasgevormde poppen zijn crèmewit en tijdens de ontwikkeling kleuren ze groen doordat de volwassen kever zichtbaar wordt door de pophuid heen. De antennen, vleugels en pootjes liggen los tegen het lichaam aan.

Volwassen kever

De volwassen kevers zijn 8-15 mm lang met een smal, langwerpig lichaam en stompe kop met grote ogen. Ze hebben een goudgroene tot blauwgroene glanzende metaalkleur (metallic). Onder de dekschilden en vleugels heeft het achterlijf een goudgroene, paarsrode of koperbruine metaalkleur. De antennes (de voelsprieten op de kop) is getand.

Bij identificatie kan gemakkelijk verwarring ontstaan met andere, inheemse prachtkeversoorten (zoals de Agrilus spp.), aangezien de verschillende soorten zeer moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Alle soorten Agrilus kevers veroorzaken D-vormige uitvlieggaten in de bast. In de soortzoeker Prachtkevers van Nederland van Naturalis worden de verschillen tussen de essenprachtkever en andere prachtkevers weergegeven. Wanneer een kever aangetroffen wordt die op de essenprachtkever lijkt, dient altijd een expert geraadpleegd te worden.

De keverlarven zijn te onderscheiden van rupsen doordat rupsen acht groepen streepjes (haakjes) hebben aan de onderkant van de buikpoten; keverlarven hebben dit niet. Opvallend is de segmentatie van het lichaam de larven van de essenprachtkever en het typische slingerende vraatpatroon in de cambiale zone van es net onder de bast. De gangen nemen in diameter toe naarmate de larven groeien. Keverpoppen verschillen van vlinderpoppen doordat bij vlinderpoppen de antennen, poten en vleugels vergroeid zijn met het lijf; bij kevers liggen deze los tegen het lijf.

Klik op de afbeeldingen om ze te vergroten.

Herkomst – Waar komt de essenprachtkever vandaan?

Oorspronkelijk komt de essenprachtkever voor in Noordoost-China, het Koreaanse schiereiland (Noord- en Zuid-Korea) en het Russische Verre Oosten. Verder zou de soort inheems zijn in Japan, Mongolië en Taiwan, maar in deze landen is de aanwezigheid van de soort niet bevestigd.

Verspreiding – Waar komt de essenprachtkever voor?

In 2002 werd de essenprachtkever voor het eerst waargenomen in Noord-Amerika. Inmiddels komt de soort in minstens 35 staten van de VS en vijf provincies in Canada voor. In 2007 werd de soort gerapporteerd in de regio rondom Moskou. Sindsdien heeft de essenprachtkever zich verspreid naar minstens zestien regio’s in het Europese deel van Rusland en Oekraïne. Sinds 2020 is de essenprachtkever ook in Sint Petersburg vastgesteld. In de EU is de soort (nog) niet vastgesteld.

Risico’s - Wat zijn de problemen?

De verwachting is dat introductie en vestiging van essenprachtkever grote nadelige gevolgen zal hebben. De soort kan op verschillende waardplanten voorkomen, maar geeft de voorkeur aan essen, waaronder de gewone es (Fraxinus excelsior), een boomsoort die veel voorkomt in Nederland.

Afhankelijk van de grootte van de boom en het aantal larven van de essenprachtkever, sterven aangetaste bomen meestal binnen vijf tot zeven jaar na de aanvankelijke besmetting. Bij zware besmettingen, verzwakte bomen of kleine bomen kan echter al binnen één tot twee jaar boomsterfte optreden. Grootschalige uitbraken kunnen gehele opstanden aantasten en laten sterven. Veel essen in Nederland zijn verzwakt door de essentaksterfte waardoor deze extra gevoelig zijn voor aantasting door essenprachtkevers.

De verwachting is zelfs dat het geslacht Fraxinus (es) grotendeels zal verdwijnen uit Nederland bij introductie van de essenprachtkever. Dit geldt niet alleen voor essen in het bos, maar ook in stedelijke omgevingen waar veel essen voorkomen.

Het verdwijnen van de es zal op zijn beurt verregaande gevolgen hebben voor het (bos)ecosysteem. Denk hierbij aan veranderingen in boomsoortsamenstelling en afnames in biodiversiteit. Dieren die afhankelijk zijn van essen zullen naar verwachting ook achteruitgaan, of mogelijk zelfs verdwijnen. Bovendien is de kans aanwezig dat bossen die aangetast zijn door de essenprachtkever door meer invasieve plantensoorten overgenomen zullen worden.

Naast de ecologische gevolgen, zal de vestiging van essenprachtkever ook grote economische gevolgen hebben. Denk hierbij aan de kosten voor bestrijding van de invasieve keversoort, maar ook de kosten voor het omvormen en herplanten van (aangetaste) essenbossen en het verlies van de es als houtboomsoort.