Waterhyacint en watersla (Pistia) (Foto: Arjan de groot)

Waterhyacint

De uit Zuid-Amerika afkomstige Waterhyacint is wereldwijd een van de meest invasieve plantensoorten. Waterhyacint is een drijvende waterplant en groeit bij voorkeur in stilstaand of langzaam stromend water. De planten vormen een dichte vegetatie waardoor inheemse soorten worden verdrongen. In Nederland is de overlast beperkt, de soort kan zich hier niet permanent vestigen vanwege lage temperaturen in de winter.

Hoe herken ik Waterhyacint? 

Waterhyacint (Eichhornia crassipes) is een drijvende zoetwaterplant met ronde, glimmende bladeren bladeren boven het wateroppervlak. Elke bladvoet is verdikt tot een met lucht gevulde sponsachtige bol waardoor de plant blijft drijven. De planten kunnen zich vermeerderen zowel door wortelstokken waaraan nieuwe planten gaan groeien, als door zaad. In warme streken bloeit waterhyacint in juni en juli met eindstandige lilablauwe bloemen in aren, gelijkend op hyacint (geen familie). Onder Nederlandse omstandigheden bloeit de waterhyacint niet. 

Klik op de foto's om deze te vergroten.

Grote foto: Arjan de Groot

Herkomst – Waar komt Waterhyacint vandaan? 

Waterhyacint komt oorspronkelijk uit het Amazonegebied in Zuid-Amerika en is ingevoerd en verhandeld als vijver- en aquariumplant en door dumpingen in het oppervlaktewater terecht gekomen. De soort heeft een voorkeur voor stilstaand of langzaam stromend water en groeit optimaal in voedselrijk water en zonnige omstandigheden. 

Verspreiding - Waar komt Waterhyacint voor? 

In Nederland ontstaan alleen in warme zomers lokaal populaties met waterhyacint, de soort gedijt namelijk het beste bij temperaturen tussen de 28 en 30 graden. Waterhyacint komt vooral voor in water in stedelijk gebied. De soort kan zich hier niet permanent vestigen omdat de plant afsterft als het enkele dagen kouder is dan 5 graden. 

Risico’s - Wat zijn de problemen?

In warmere gebieden van Europa kan Waterhyacint zich zeer snel vegetatief vermeerderen. Hierdoor ontstaan zeer dichte vegetaties die het onderliggende water verduisteren en de opname van zuurstof uit de lucht belemmeren. Hierdoor kan zuurstofgebrek ontstaan. Vooral in de zomerperiode, wanneer de plantenmassa’s het grootste zijn, kan dit de doorstroming belemmeren en de gemalen verstoppen. Water aan- en afvoer wordt belemmerd. Bij hevige regenval kan het water niet of onvoldoende worden afgevoerd waardoor wateroverlast kan ontstaan. Andere plantensoorten worden door de drijvende plantenmassa’s verdrongen of overwoekerd. Als de vegetatie in het najaar afsterft, komt een grote hoeveelheid nutriënten, zoals stikstof vrij. 

In Nederland ontstaan alleen in warme zomers lokaal populaties met waterhyacint. De effecten op de inheemse flora en fauna zijn vrij lokaal en beperkt.

Preventie - Hoe voorkom je verdere verspreiding?

Preventie is de meest kosteneffectieve aanpak van invasieve exoten. Dat wil zeggen dat zoveel mogelijk moet worden voorkomen dat er nieuwe haarden ontstaan. Waterhyacint komt vooral voor in particuliere vijvers en aquaria, particulieren worden opgeroepen om geen overtollige planten of resten van planten weg te gooien in de natuur maar deze af te voeren met het groenafval.  

Hoewel de soort in Nederland nog geen of slechts beperkt schade heeft veroorzaakt, is het belangrijk om waakzaam te zijn en te voorkomen dat de soort zich verder verspreid. In dat kader is het belangrijk waarnemingen door te geven. Waterhyacint gezien? Geef je waarneming dan door via de NOVA-app of Waarneming.nl.  

Beheersing en bestrijding – Welke methoden zijn er? 

Kleine populaties kunnen handmatig worden verwijderd door met de hand te trekken of met behulp van een riek. Belangrijk is om verdere verspreiding als gevolg van de werkzaamheden te voorkomen, bijvoorbeeld doordat fragmenten in het water achterblijven of via kleding en gereedschap worden verspreid. In warmere streken waar waterhyacint massaal voorkomt, wordt ook zwaar materieel ingezet voor het verzamelen en verwijderen van de plant zoals bulldozers, kranen met grijperbakken die van de kant of vanaf een boot worden ingezet of zelfrijdende verzamelmachines die de plant oppakken en vervolgens op de wal dumpen.  

De biologische bestrijding van Waterhyacint in het Victoriameer in Afrika is een van de bekendste en meest aansprekende voorbeelden van succesvolle biologische bestrijding. Op het hoogtepunt bedekte de plant ongeveer 20 duizend hectares wateroppervlakte. Vanaf 1995 zijn de kevers Neochetina bruchi en Neochetina eichhorniae (Coleoptera) uitgezet in verschillende delen van het meer. Pas 2-3 jaar later werden de effecten van deze uitzettingen zichtbaar. Vanaf 1999 begon de Waterhyacint populatie snel af te nemen en stabiliseerde op circa 5-10% van het oorspronkelijke oppervlakte. 

Voorbeeldprojecten 

Onderstaande voorbeeldprojecten geven de ervaringen weer zoals opgesteld door de betrokken partijen. Wilt u ook een voorbeeldproject aanleveren, download dan hier het invulformulier. 

Wet & Regelgeving 

Waterhyacint staat op de Unie-lijst van zorgwekkende invasieve uitheemse soorten. Dat betekent dat er een Europees verbod van kracht is op bezit, handel, kweek, transport en import van de soort. Daarnaast geldt voor lidstaten de plicht om in de natuur aanwezige populaties op te sporen en te verwijderen. En als dat niet lukt om de populatie zodanig te beheren dat verspreiding en schade zoveel mogelijk wordt voorkomen. 

Waar vind ik meer informatie?