Kerstmaal van het Ongewenste Dier (en Plant)

Soms worden ze plaagdieren genoemd en soms invasieve exoten, maar een prettiger term is ‘ongewenst dier’. We hebben het bijvoorbeeld over de miljoenen Amerikaanse rivierkreeften die Nederland momenteel overspoelen en de miljoenen ganzen die ’s winters de weilanden kaal vreten. Er is een hele lijst van wilde dieren die (te)veel voorkomen in Nederland en die jagers en vissers met goedkeuring van de overheid schieten of vangen. Die kun je dan net zo goed opeten.

Volgens Animal Rights Nederland worden er jaarlijks ruim 1 miljoen wilde dieren afgeschoten in Nederland. In 2019 werden er zo’n 330.000 ganzen geschoten, 200.000 duiven, 100.000 kraaien, 100.000 eenden, 86.000 hazen en duizenden konijnen, reeën en fazanten. Veel van de laatst genoemde dieren komen in een wildschotel terecht, net als de paar duizend everzwijnen die jaarlijks op de Veluwe worden geschoten. Maar de dieren in de top van deze ranglijst zijn vaak niet te koop bij de slager of supermarkt en worden dikwijls weggegooid, want wie eet er nu kraai? Welnu, die schijnen bijzonder smaakvol te zijn.

Amerikaanse rivierkreeft uit Nederland

Wat gaan we dan op het Kerstmenu zetten? Volgens de Wageningse dierecoloog Fabrice Ottburg moeten we in elk geval de Amerikaanse rivierkreeft gaan eten. Deze zeer schadelijke exoot is volop aanwezig in Nederland en erg smakelijk, bijvoorbeeld in een salade of pasta. Let wel op: meerdere supermarkten verkopen rivierkreeft, maar dit is meestal geïmporteerde rivierkreeft uit China, keurig gepeld en verpakt. Wie de Nederlandse exoot wil eten, moet op zoek naar ‘een adresje’ waar ze levende rivierkreeft verkopen. Die leveranciers van verse rivierkreeft zitten doorgaans in en rond het Groene Hart, waar ze een enorme plaag vormen. Je haalt ze daar op, waarna je de kreeft kookt, pelt en daarna in het gerecht verwerkt.

Overigens blijkt uit recent onderzoek van Wageningen Environmental Research dat er verontreinigingen van zware metalen, dioxines en pcb’s in rivierkreeft kan voorkomen, met name in het kopvlees van de kreeftjes. Maar als je de schaaldieren goed pelt krijg je alleen de staartjes van de kreeft te eten, die veel lagere gehaltes van deze verontreinigingen hebben, onder de grenswaarde.

• Rivierkreeften in beeld : verkenning naar verontreinigingen in rivierkreeften uit het beheergebied van Hoogheemraadschap Delfland

Ongewenst vis

Wie een Kerstmaal met ongewenste vis wil eten, komt uit bij invasieve soorten als de roofblei, zwartbekgrondel en Kessler grondel. Ze zorgen vanuit ecologisch oogpunt voor overlast, zegt Ottburg, maar worden nog niet voor consumptie gevangen. De roofblei is een karperachtige vis uit Oost-Europa en niet bijzonder populair onder viseters, maar je kunt er een smaakvol ovengerecht van maken als je de vis goed marineert.

De zwartbekgrondel komt ook uit Oost-Europa, is een bedreiging voor inheemse vissoorten en smaakt volgens sportvissers goed. Verder moeten we volgens Ottburg de Europese meerval in de gaten houden. Die is nog beschermd, maar begint een plaag te worden in Nederland en zou over enkele jaren weleens op het menu kunnen komen.

Gans, zwijn of kraai?

Voor het hoofdgerecht met vlees hebben we ook enkele opties. Wie op safe wil spelen, gaat voor gans. Die worden fors afgeschoten, want Nederland telt zo’n 2,5 miljoen winterganzen en 630.000 zomerganzen. De exotische Nijlgans komt veel voor, maar wordt nauwelijks aangeboden voor consumptie. De inheemse grauwe gans, kolgans en brandgans zorgen ook voor overlast – denk aan kaalvreten van graslanden, veel poep en wegjagen van andere vogels - en worden wel afgeschoten voor consumptie. Veel wildslagers bieden gans aan, maar je kunt ganzenborst ook online kopen, bijvoorbeeld bij Jager en Boer die ook houtduif en wild zwijn in de aanbieding heeft.

Wie eens wat anders wil dan gans en zwijn, kan enkele verrassende keuzes maken. Ottburg noemt de kraai. Die wordt flink afgeschoten door jagers vanwege predatie van jonge weidevogels en eieren, en is volgens kenners een ware delicatesse. Het sterrenrestaurant Eden in Valkenswaard heeft de kraai al op het menu staan, onder het motto: het is zonde om niets met de geschoten vogels te doen. De chef-kok neemt de kraaien af van jagers. Wie de kraai ook wil proberen, moet op zoek naar een jagersvereniging in de buurt.

Tweede bijzondere optie die Ottburg noemt, is de muntjak. Dat is een kleine hertensoort die oorspronkelijk uit Zuidoost-Azië komt, een plaag is in Engeland en nu ook op het Europese vasteland aan het settelen is. Ze verdringen nu reeën en kunnen een plaag worden, stellen natuurbeschermers in België en de provincie Noord-Brabant. Ook voor de muntjak geldt: zoek een jagersvereniging die ze schiet.

Derde optie is: eet de boventallige grote grazers uit natuurgebieden zoals de Oostvaardersplassen. Dan hebben we het over edelherten, Konikpaarden en runderen. Dikwijls wordt het vlees van dit geschoten wild verkocht door de natuurbeherende organisatie. Een adresje is bijvoorbeeld Grutto, maar je kunt ook googelen op ARK en Free Nature.

Wie de keuze voor ongewenste vis en vlees heeft gemaakt, zoekt een recept met bijpassende granen en groenten. Maar kunnen we bij de plantaardige ingrediënten ook nog ongewenste planten (onkruid) toevoegen? Jazeker, dat kan.

Sorbetijs met Japanse Duizendknoop

Er is veel eetbaar onkruid, maar voor deze gelegenheid kiezen we voor zevenblad, onder hobbytuinders bekend als een van de meest hardnekkige onkruiden in de tuin. De bijnaam van zevenblad is niet voor niets tuinmansverdriet. Minder bekend is dat zevenblad vitamine C, caroteen, kalium, calcium en magnesium bevat en prima als een soort spinazie bereid kan worden. Daar komt bij: je kunt ze het hele jaar door plukken en bereiden.

Voor dit Kerstmaal kiezen we voor een frisse salade van zevenblad, gecombineerd met wortelen, witte kool, paprika en zonnebloempitten, aangemaakt met onder meer olijfolie, honing en mosterd.

En als toetje nemen we sorbetijs met Japanse Duizendknoop. Deze exoot wordt tot de meest invasieve planten in Nederland gerekend, hij verdringt lokale planten door zijn sterke groeikracht en is na vestiging bijzonder lastig te bestrijden.