Win-Wind

Bezwaren

Onderzoek heeft aangetoond dat zeevogels en vleermuizen risico lopen om met de wieken te botsen. Zeezoogdieren in de buurt van OWPs hebben last van het lawaai tijdens het heien van de fundaties. Een ander (groot) nadeel is dat door uitbreiding van OWPs op de Noordzee de beschikbare ruimte om te vissen sterk afneemt.

Kansen

Daarnaast bieden OWPs in de vooral zandige Noordzee ook kansen voor natuurversterking door het extra harde substraat van de turbines en de bodemsteenlaag voor erosiebescherming (anti-scouring). Dit harde substraat geeft een andere, aanvullende biodiversiteit met kansen voor soorten als de platte oester, die ooit van oudsher in de Noordzee voorkwam. Ook heeft hard substraat in het algemeen meer aangroei dan zand en zorgt daarmee voor extra voedsel voor onder andere vissen. Verder zijn er ook kansen voor het starten van andere activiteiten die in OWPs kunnen worden uitgevoerd, zoals alternatieve vormen van aquacultuur. Denk aan het kweken van zeewier, mosselen, oesters, krabben en kreeften (voedsel en energie; typische Blue Growth activiteiten: nieuwe vormen van gebruik van de zee om de opkomende issues in beleid mede te dragen).

Uitdaging

Door de geplande uitbreiding van OWPs op de Noordzee neemt de beschikbare ruimte om te vissen sterk af. Sommige scenario's spreken zelfs van 27% ruimtebeslag door OWP's van het Nationaal Continentaal Plat (NCP) in 2050. Kunnen we die ruimte aanvullend nuttig inrichten?

Meer kennis nodig

Deze ruimteclaim leidt tot zeer veel onrust in de visserijgemeenschappen, die zich van alle kanten bedreigd voelen door ruimteclaims (niet alleen OWPs maar bv. ook Natura 2000 gebieden/natuurreservaten, scheepvaartlanen, olie- en gasinstallaties etc.). Sommige vissers willen de OWPs gebruiken om te kunnen vissen. De OWP-operators vrezen voor schade aan kabels en installaties, overlast, gevaarlijke situaties en kosten. Momenteel kunnen deze partijen elkaar moeilijk vinden in een goede dialoog. Er is behoefte aan meer kennis. Er wordt nationaal en internationaal te veel uitgegaan van veronderstellingen, niet van feiten.

Medegebruik

Het huidige beleidsuitgangspunt is om meerdere gebruikersfuncties te combineren in een OWP, ook wel medegebruik genoemd. Visserij, duurzame voedselproductie, natuurherstel en andere vormen van duurzame energie opwekking zijn de vormen waaraan wordt gedacht. Dit vormt een innovatie-uitdaging voor meerdere partijen, ook omdat Rijkswaterstaat als bevoegde instantie in haar beleid rondom medegebruik door vissers het 'innovatief alternatief' benoemt als wenselijk scenario. De medegebruik-activiteit moet ecologisch inpasbaar zijn en economisch rendabel. OWP-operators willen zeker weten dat bij medegebruik risico's en bijkomende kosten voor de exploitatie binnen verantwoorde grenzen blijven. Afhankelijk van de verschillende maatschappelijke business cases kan wellicht het ruimtelijk ontwerp van OWPs aangepast worden.

Alle partijen betrekken

De visserij heeft kennis nodig van nieuwe doelsoorten, aangepaste vangstmethoden en kennis van de risico's die kunnen optreden bij werken, manoeuvreren en vangen in een OWP. Alle partijen hebben belang bij een sterk en veerkrachtig Noordzee-ecosysteem. Al deze facetten vragen om een transitie van alle partijen in houding en acceptatie om te komen tot een vruchtbare dialoog. Door samen te experimenteren en te ontwerpen, krijgen alle partijen inzicht in elkaars belangen, beweegredenen en verplichtingen. Door gezamenlijk op te trekken kunnen alle partijen meer denken en handelen op systeemniveau in plaats vanuit sectoraal belang. Het is dus essentieel om een proces te ontwerpen waarin alle partijen worden gehoord en kunnen mee-ontwerpen.

Doel

Om dit complexe vraagstuk te onderzoeken en een stap verder te brengen heeft het consortium Win-Wind bij een subsidiefonds van Topsector Energie subsidie aangevraagd en toegekend gekregen (in dit geval Topconsortia voor Kennis en Innovatie (TKI) Wind op Zee). Het consortium Win-Wind bestaat uit Stichting Wageningen Research (Wageningen Marine Research en Wageningen Economic Research) en een visserijcluster van Cramer Noordwijk Beheer BV (Rems Cramer), Noordzee Charters (Arjan Korving) en Rederij W. van der Zwan & Zn BV.

Projectuitkomsten

We onderzoeken de mogelijkheden voor medegebruik van offshore windparken (OWPs) door vissers, met als voorbeeld de kreeften- en Noordzeekrabvisserij. We willen breed gedragen medegebruik van OWPs bereiken door samen noodzakelijke kennis op te doen over risicovermindering van toekomstig gezamenlijk gebruik van OWPs, biologie en ecologie, winstgevendheid en andere economische aspecten. Waar mogelijk of noodzakelijk geeft het project inzichten in de noodzakelijke ontwerpprincipes van OWPs. We onderzoeken de wijze van samenwerken tussen de verschillende partijen om de noodzakelijke transitie te bereiken. Het onderzoeks- en ontwikkelingsproject levert een bijdrage aan de efficiëntere opschaling van OWP-multifunctionaliteit in combinatie met andere opkomende Blue Growth-activiteiten.

Historie

Door het beleid om meer en meer ruimte te reserveren op zee, voor de noodzakelijke energietransitie, zagen enkele vissers de noodzaak én de kansen om deze ingenomen ruimte door OWPs terug te claimen voor de visserij door medegebruik. In het project "Vissen voor de wind" hebben deze vissers (Rems Cramer en Arjan Korving) onder leiding van Ursa Major Services BV/de Nederlandse Vissersbond een eerste verkenning gedaan naar mogelijkheden van medegebruik.

Kreeften en Noordzeekrabben

Hierbij kwam potten- en kooienvisserij op kreeften en Noordzeekrabben naar voren als een haalbaar alternatief. Daarbij werd het zogenaamde restocken van kreeften benoemd als zeer innovatief en kansrijk. Restocken is het uitzetten van jonge kreeftjes om daarmee de meest kwetsbare levensfase te ondervangen. Dit onderzoek was mede mogelijk gemaakt door het Europees Visserij Fonds (EVF) en het Ministerie van Economische Zaken ter investering in duurzame visserij.

Wageningen Marine Research en Wageningen Economic Research hebben dit project ondersteund met studies. Daarna hebben betrokken vissers en de beide onderzoeksinstituten in dit project hun activiteiten doorgezet, en het onderwerp levend gehouden in allerlei relevante overleggen, in het belang van toekomstig medegebruik en/of kreeft- en Noordzeekrabbenvisserij in de toekomst. Daarnaast is steeds financiering gezocht in de relevante kennisbasisprojecten, wat gelukt is met de toekenning van het TKI-project en andere interne WUR-subsidies.

Nieuwe ontwikkelingen

Het project "Vissen voor de wind" kreeg onder meer een impuls in het North Sea Energy Lab waar de plannen weer een stap concreter werden gemaakt. Van de abstracte planfase werd voor enkele aspecten onderzocht wat precies nodig was om het te realiseren. Ondertussen heeft het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat een doorvaartregeling vrijgegeven. Hierdoor mogen kleine schepen door huidige en toekomstige OWPs varen en niet-bodemberoerende activiteiten uitvoeren.

Aanpak

We willen een lange termijn programma voor meervoudig gebruik in OWPs ontwikkelen. Het huidige project onderzoekt Randvoorwaarden voor een demonstratiepilot (fase 1). Volgende toekomstige fasen zijn Implementatiepilot (fase 2) en Bedrijfsimplementatie en opschaling (fase 3).

Economie en ecologie

De kreeft- en Noordzeekrabvisserij wordt in dit project verder uitgewerkt. Dit onderzoeks- en ontwikkelingsproject levert inzichten op in ecologische en economische implicaties. We gaan het marktpotentieel van Noordzeekreeft en Noordzeekrab verkennen inclusief of een speciaal duurzaamheidslabel mogelijk is. Noordzeekrab is een voortreffelijk, zeer ondergewaardeerd product. Door Noordzeekrab te labelen als bijvoorbeeld duurzaam Nederlands, culinair product kan wellicht een nieuwe markt gevonden worden in de horeca, catering en thuisgebruik.

Risicobeheersing

Het project onderzoekt ook hoe vissers in samenspraak met OWP-operators met minder risico voor schade in OWPs kunnen opereren.

Transitie

We creëren een kader om de dialoog en samenwerking tussen OWP-operatoren, belanghebbenden bij de visserij, overheid en andere relevante actoren te vergemakkelijken. We testen het generieke raamwerk om de maatschappelijke transitie naar multifunctioneel gebruik op zee te ondersteunen.

Werkpakketten

Het project bestaat uit vijf Werkpakketten (WPs):

• WP-Ecologie: Onderzoek en monitoring van de algemene ecologie van kreeften en krabben in de Noordzee in het algemeen en rond Nederlandse OWP-locaties; beoordeling van oogstpotentieel, potentieel voor habitat-, populatie- en/of voedselverbetering om de lokale populaties aan kreeften te versterken; de milieu- en ecologische impact, integrale risicogebaseerde effectbeoordeling en habitatmodellering (Wageningen Marine Research samen met Visserijcluster).
• WP-Economie: Onderzoek naar de marktkansen (duurzaam labelen), consumentenonderzoek, en business model van Noordzeekreeften en Noordzeekrabben in Nederlandse OWPs (Wageningen Economic Research).
• WP-Risicoreductie: Onderzoek naar technologische risicovermindering. Het ontwerpen van technieken om met laag risico kreeften en krabben te vissen in OWPs (met betrekking tot vistuig, verankering, handling (Visserijcluster samen met bv Eneco, Wageningen Economic Research en Wageningen Marine Research). Daarnaast wordt gezocht naar geoptimaliseerde visserijtechnieken om de opbrengst te verbeteren.
• WP-Transitie: het werkpakket dat alle werkpakketten verbindt door de kennis te integreren en te gebruiken om de samenwerking te ondersteunen tussen de verschillende partijen (Wageningen Economic Research met Visserijcluster en Wageningen Marine Research).
• WP-Project-administratie: Projectadministratie en primair aanspreekpunt (Wageningen Marine Research)

Resultaat

Uiteindelijk levert dit onderzoek een volgende stap in de realisatie van commerciële voedselproductie in OWPs.

Veerkracht van de Noordzee 

Het draagt daarmee bij aan het realiseren van Blue Growth, duurzame exploitatie van de zee en duurzame voedselproductie. Door het mogelijk maken van medegebruik van OWPs kunnen vissers daar hun bedrijfsactiviteiten uitvoeren, waardoor de druk op het resterend gebied minder wordt. De kreeft-habitatconstructies kunnen mogelijk een bijdrage leveren aan behoud en versterking van de biodiversiteit, platte oester en andere soorten en daarmee aan de veerkracht van de Noordzee.

Nationaal en internationaal 

De kennis over het vermijden van operationele risico's leidt tot gedeeld eigenaarschap tussen partijen en hopelijk ook tot ontwerpprincipes voor andere ideeën van meervoudig ruimtegebruik. Zodat nieuwe windparken - die ruimer van opzet zijn - beter ingericht kunnen worden op het gebied van gebruiks-, buffer- en veiligheidszones. 
De nieuwe kennis over transitie in geval van deze diverse en soms tegenstrijdige belangen bij wind op zee en visserij kan internationaal geëxploiteerd worden. Wereldwijd staan beheerders en gebruikers immers voor dezelfde afweging.