Ontwikkeling lesmodule stikstof

Waarom deze module?

Er is gebleken dat de vraag naar het onderwerp ‘stikstof’ groter wordt, terwijl het altijd nog een ‘vaag’ begrip is. Wat is stikstof precies? Wat zijn de gevolgen en waarom is een teveel aan stikstof zo’n groot probleem voor de biodiversiteit? Op dit moment is er niet of nauwelijks een losstaande module over stikstof die ook toegankelijk is voor een breder publiek én die vrij te gebruiken is.

Deze afwezigheid van een toegankelijke lesmodule over stikstof was de reden van Monique Könings, eigenares van Natuuropleiding, om de Wetenschapswinkel te contacteren. Natuuropleiding is een organisatie waar je meer kunt leren over de natuur. Het doel van Natuuropleiding is om mensen op een laagdrempelige, speelse en actieve manier meer te leren over de natuur. Er is een jaaropleiding (een basiscursus) in de breedte over de natuur. De doelgroep van Natuuropleiding zijn vooral mensen die gepassioneerd zijn over de natuur. De lessen zijn vooral ervaringsgericht waar je dus op pad gaat en de natuur met je zintuigen beleeft. De lessen worden verzorgd door docenten met ieder zijn of haar eigen specialiteit.

Het doel van dit project was dan ook een interactieve lesmodule te ontwikkelen die toegankelijk is voor iedereen die interesse heeft. Deze lesmodule is een basis voor geïnteresseerde, bijvoorbeeld docenten, die het naar eigen invulling kunnen gebruiken en aanpassen.

Resultaten

De lesmodule is opgezet rondom verschillende thema’s waaruit leerdoelen zijn opgesteld. Om de leerdoelen voor de module op te stellen, zijn eerst de belangrijkste inhoudelijke thema’s vastgesteld. De thema’s zijn grotendeels geïnspireerd op het Academic Consultancy Training (ACT)-rapport Natuurwijzer, 2023, waarin verschillende onderwerpen over stikstof werden onderscheiden.

In het eerste thema wordt de chemische basiskennis over stikstof en de stikstofkringloop behandeld, die nodig is voor begrip van de andere thema’s.

Het tweede thema bouwt hierop voort en richt zich op de invloed van stikstof op natuur en biodiversiteit.

Het derde thema, dat naar keuze uitgebreider of beknopter kan worden behandeld, gaat over de maatschappelijke aspecten van het stikstofprobleem.

Het vierde thema betreft persoonlijke aspecten, zoals je eigen invloed op stikstofuitstoot en persoonlijke opvattingen over het onderwerp. De thema’s worden uitgelegd door middel van korte theoretische achtergrond gevolgd door een activiteit (zoals een spel, puzzel e.d.).

De opzet van de lesmodule is op zo’n manier ontwikkeld dat deze in één dag te geven is.

Pilot lesdag

Tijdens het project was er een pilot lesdag georganiseerd met vrijwilligers (onder andere deelnemers van de jaaropleiding Natuuropleiding). De dag was opgesplitst in 2 delen:

In het eerste dagdeel werd er antwoord gegeven op de vraag ‘wat is stikstof?’. Dit werd uitgelegd door middel van theorie en deelnemers werden daarna uitgedaagd om zelf moleculen te bouwen die stikstof bevatten. Daarna werd de stikstofkringloop uitgelegd op een interactieve wijze door middel van een gedicht en een stikstofkringloop puzzel.

Het tweede deel van de dag vond buiten plaats in de vorm van een wandeling. Tijdens deze wandeling werden onderdelen behandeld zoals het voedselweb, invloed op biodiversiteit (vermesting en verzuring) en water eutrofiëring.

De try-out dag was een mooie manier om de lesmodule in de praktijk te testen. De deelnemers waren enthousiast gemaakt over het onderwerp stikstof en gaven ook aan dat er nieuwe kennis opgedaan was.