Goud en zilver voor Nederland tijdens 1e Olympiad of Experimental Science (EOES)

Uitstekend Nederlands resultaat

Nederland was vertegenwoordigd met twee gemengde scholenteams: het team van Tristan van der Beek (OBS Winkler Prins, Veendam), Revi Gerner (RSG Tromp Meesters, Steenwijk) en Kieran Houtgraaf (Utrechts Stedelijk Gymnasium) behaalde olympisch goud. Het andere Nederlandse team met Sophie Bekkering (Praedinius Gymnasium, Groningen), Bart Bloemsaat (Stedelijk Gymnasium, Nijmegen) en Kees den Tex (Gemeentelijk Gymnasium Hilversum) won een zilveren medaille. Een uitstekend resultaat, zeker gezien het sterke internationale krachtenveld, het hoge niveau van de opdrachten en het feit dat deze zes leerlingen nog in de vijfde klas van het vwo zitten.

De slotceremonie was middels een livestream te volgen. De prijzen werden uitgereikt door de President van de EOES Katja Stopar uit Slovenië.

Internationaal georganiseerd en nationaal gefaciliteerd

Vanwege de geldende reisbeperkingen kon de olympiade onmogelijk fysiek in Hongarije gehouden worden. De teams zijn daarom op locaties in hun eigen landen bij elkaar gekomen om deel te kunnen nemen aan de wedstrijd. In Nederland stelde de Radboud Universiteit haar faciliteiten daarvoor beschikbaar. Ze kregen een eigen labzaal tot hun beschikking, voorzien van alle hulpmiddelen. Vanuit Szeged werden vooraf naar alle deelnemende landen specifieke materialen, apparatuur en chemicaliën verstuurd, nodig om de praktische opdrachten ter plekke uit te voeren.

Voor de leerlingen was het geen probleem om de strenge veiligheidsregels op de campus (afstand houden, looproutes volgen en mondkapjes dragen) op te volgen.

Van EUSO naar EOES

De EOES (European Olympiad of Experimental Science) komt om organisatorische redenen na 18 edities in plaats van de EUSO (European Union Science Olympiad). De naam van de nieuwe olympiade heeft als doel te benadrukken dat dit de enige olympiade is waarbij uitsluitend praktisch werk gedaan wordt. In teams van drie verrichten de leerlingen experimenteel onderzoek en lossen zij problemen met biologische, natuurkundige en scheikundige aspecten op. Voor een goed resultaat zijn bij de EOES teamgeest, creativiteit en een goede planning zeker zo belangrijk als individuele kennis en vaardigheden. Evenals de EUSO gaat de EOES jaarlijks plaatsvinden. Deelnemers zijn bij de start van de wedstrijd 16 jaar of jonger. Het doel van de wedstrijd is leerlingen te enthousiasmeren voor natuurwetenschap & technologie, hen uit te dagen en de kans te geven te excelleren.

Opdrachten

Onderzoek aan bijen en acaciahoning en verontreiniging in de Hongaarse rivier de Tisza en het effect van droogte op planten

De Hongaarse organisatie had, ondanks de beperkingen die een decentrale wedstrijd met zich meebrengt, twee sets met zeer interessante, uitdagende en goed uitgewerkte opdrachten gemaakt.

• Bij de eerste opdracht werd gekeken naar de anatomie, het gedrag en de reproductie van bijen. De leerlingen onderzochten de stroperigheid van honing bij verschillende temperaturen en bepaalden met behulp van fluorescentiespectroscopie hoeveel rietsuikersiroop zich in een verdund honingmonster bevond. De activiteit van verschillende anti-oxidanten in honing werd vergeleken met die van vitamine C. Ook werd nagegaan hoe het micro-organisme gist de suiker in honing kan gebruiken voor voortplanting en groei.
• Bij de tweede opdracht werd gekeken naar droogte als gevolg van klimaatverandering en het effect daarvan op landbouwgewassen. Verder werd de nitrietvervuiling van de Tisza onderzocht en werd nagegaan wat of wie de veroorzaker kan zijn. Ook werden eigenschappen van korrelige materialen bestudeerd, zoals de helling die twee soorten zand maken bij het strooien op een hoop, de spontane scheiding van zand en maanzaad bij ditzelfde proces en de vreemde krachten die optreden bij het verstopt raken van een buis gevuld met zand. De zandkorrelgrootte werd onderzocht door laserlicht door een uitzakkende waterige suspensie te sturen.

Hybride sociaal en cultureel programma

Vanuit Hongarije werden online events georganiseerd, zoals een virtuele autotoertocht door Szeged, waarbij de leerlingen zelf de route konden bepalen en een dagprogramma waarbij de leerlingen in internationale teams allerlei opdrachten moesten uitvoeren, waardoor ze elkaar leerden kennen en internationale contacten konden aanknopen met gelijkgestemde leeftijdsgenoten. Er werd een gastcollege gegeven door Norbert Pardi van de Universiteit van Pennsylvania, expert in ontwikkeling van mRNA-vaccins, die ook een belangrijke rol spelen bij de bestrijding van de coronapandemie.

Gelukkig was het weer rond Nijmegen in deze periode goed, zodat de leerlingen ook in de buitenlucht de onderlinge strijd aan konden gaan. Als ware krijgers werd de rivaliteit met laserguns uitgevochten in Heumensoord. Ze werden meegenomen op een wiskundige puzzeltocht en kregen de opdracht om het best bewaarde geheim van Nijmegen, alleen bekend bij een ernstig zieke kluizenaar, te ontrafelen. De teams verzamelden informatie en verwerkten deze in een cryptex, om als ware ‘Da Vinci Code’-krakers, de code van een kluis te achterhalen.

EOES in 2022

In mei 2022 wordt de volgende editie van de European Olympiad of Experimental Science gehouden in Tsjechië. De organisatie is dan in handen van de Universiteit van Hradec Králové, waar de wedstrijd ook zal plaatsvinden.

Begeleiding

Het begeleidende Nederlands EOES/EUSO-comité bestond uit Tom Bloemberg, André Eppink, Guus Middelbeek, Anne de Rond (allen Radboud Universiteit) en Emiel de Kleijn (SLO).