Dossier
Agroforestry
De term agroforestry wordt vaak gebruikt voor landbouwsystemen waarin houtigen, zoals bomen en struiken, worden gecombineerd met landbouwgewassen of veeteelt, op hetzelfde stuk land. In Nederland scharen we voedselbossen, landbouwsystemen met alleen maar meerjarige plantensoorten, ook onder agroforestry. Deze vorm van mengteelt kan positief uitwerken op o.a. de biodiversiteit, de bodemvruchtbaarheid en de aantrekkelijkheid van het landschap.
Wat is agroforestry?
De verschijningsvormen van agroforestry zijn erg divers en variëren van struiken als voederboom voor vee op grasland tot complexe voedselbossen. Het ontwerp van een agroforestry-systeem wordt bepaald door veel verschillende factoren, waaronder o.a. grondsoort, schaalniveau en beoogd management. Maar ook door de doelen die men heeft met agroforestry. Deze vorm van landbouw biedt zowel ecologische als economische voordelen. Agroforestry wordt dan ook steeds vaker genoemd als duurzame en innovatieve vorm van landbouw.
Wat zijn de voordelen van het combineren van bomen en landbouw?
Naast het versterken van de boven- en ondergrondse weerbaarheid van landbouwsystemen én het verhogen van de biodiversiteit, heeft agroforestry de potentie om een bijdrage te leveren aan:
- Produceren van voedsel, veevoer en biomassa
- Efficiënt benutten van ecologische hulpbronnen (water, licht en nutriënten)
- Klimaatmigitatie en -adaptatie (o.a. door CO2-vastlegging)
- Beschutting en extra voederwaarde voor vee
- Economische weerbaarheid van het agrarische bedrijf d.m.v. risicospreiding
- Bieden van een recreatief aantrekkelijk landschap.
In Nederland is op dit moment nog onvoldoende kennis en ervaring op het gebied van agroforestry om te weten op welke manier en in welke mate deze potentie benut kan worden. Onderzoekers van Wageningen University & Research zetten zich in om antwoorden te vinden op vragen als: Wat kan agroforestry opleveren aan productie en bodemvruchtbaarheid? Heeft agroforestry invloed op ziekte- en plaagdruk? Hoe kun je natuur en biodiversiteit integreren in een rendabele bedrijfsvoering? En welke kansen en belemmeringen zijn er voor dit soort combinaties?
Met het antwoord op bovenstaande vragen zal duidelijk worden of en hoe agroforestry kan bijdragen aan de maatschappelijke opgaves waar Nederland op dit moment mee te maken heeft. Denk aan klimaatverandering, water, stikstof en biodiversiteit.
Bekijk de video's over Agroforestry
- Unfortunately, your cookie settings do not allow videos to be displayed. - check your settings
- Unfortunately, your cookie settings do not allow videos to be displayed. - check your settings
Meer video's
- Bomen voor biodiversiteit bij HEMUS in Flevoland
- Hoe kies je de oriëntatie van de bomenrijen?
- Welke afstand kies je tussen de bomenrijen?
- Waarom meng je soorten en rassen?
- Agroforestry op een melkveebedrijf
- Pioniers in Agroforestry: Rineke Dijkinga en Jan Dommerholt
- Pioniers in de Agroforestry: Jeroen en Rinke Robbers
- Maureen Schoutsen over de PPS Agroforestry
- Start agroforestry bij WUR in Lelystad
- Duurzame landbouw met agroforestry
- Agroforestry Bedum Groningen
- WUR Agroforestry Leeuwarden
Welke agroforestry projecten lopen er bij WUR?
PPS Verdienmodellen in agroforestry (2022 – 2025)
De PPS Verdienmodellen in agroforestry bouwt voort op de verzamelde kennis & resultaten uit de PPS Agroforestry, maar met specifieke aandacht voor het businessmodel van agroforestry en met nieuwe (financierings- en uitvoerings)partners. De economische perspectieven voor houtige gewassen in huidige landbouwsystemen zijn voor ondernemers ontzettend relevant.
In dit project ligt de focus op zowel akkerbouw als vollegrondsgroenteteelt en veehouderij (in samenwerking met de PPS Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel & biodiversiteit). Samen met boeren, ketenpartijen, beleidsmakers en anderen wordt kennis verzameld en worden gegevens gegenereerd om beter inzicht te krijgen in hoe er met agroforestry een goede boterham valt te verdienen.
PPS Agroforestry (2019-2022)
In dit eerste grootschalige project over agroforestry heeft WUR Open Teelten, samen met diverse andere partijen en een kerngroep van 6 akkerbouwers, het thema agroforestry op de kaart gezet in Nederland. In de afgelopen 4 jaar is agroforestry van echt pionieren naar een bekend begrip gegaan.
Resultaten van de activiteiten, zoals factsheets en verkenningen, zijn te vinden op de projectpagina van dit project. In de loop van 2022 zullen er nog meer factsheets verschijnen. De PPS Agroforestry loopt af, maar het onderzoek en de monitoring loopt door in de nieuwe PPS ‘Verdienmodellen in agroforestry’.
BO Beleid en ruimte voor agroforestry (2022)
Het doel van het beleidsondersteunend onderzoek ‘Beleid en ruimte voor agroforestry’ is tweeledig:
- Verzamelen van huidige kennis en ervaringen m.b.t. verdienmodellen voor agroforestry uit binnen- en buitenland (in vergelijkbare klimaatzones).
- Verkennen van omstandigheden waaronder dergelijke verdienmodellen in Nederland het meest kansrijk zijn, zowel op bedrijfs- als gebiedsniveau.
In overleg met verschillende partijen wordt een voorlopig overzicht gemaakt van waar in Nederland vooral ruimte ligt voor agroforestry en hoe de toepassing van agroforestry haalbaarder en rendabeler gemaakt kan worden. Resultaten van het onderzoek worden verwerkt tot (beleids)aanbevelingen voor landelijke en regionale overheden, o.a. over de rol die zij kunnen spelen om meer ruimte/mogelijkheden te creëren en hoe er gebruikt gemaakt kan worden van de potentie van agroforestry om bij te dragen aan doelen rond klimaataanpassing, biodiversiteit, etc.
PPS Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit
Dit project staat onder leiding van WUR Livestock Research en draait om melkveehouders. Het doel is om melkveehouders kennis te laten maken met Agroforestry en om handvaten te geven om Agroforestry in de
toekomst toe te passen binnen de bedrijfsvoering. Binnen de PPS Agroforestry voor klimaat positieve zuivel en biodiversiteit werkt de WUR samen met het ministrie van LNV, het Melkveefonds, de noordelijke provincies, Gemeente Leeuwarden en LTO Noord.
Kijk voor meer informatie op de projectpagina 'Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit'.
Greendeal Voedselbossen & Project ‘Wetenschappelijk bodemvorming onder de voedselbosbouw’
Onder leiding van Wageningen Evironmental Research wordt in de Greendeal Voedselbossen en het project ‘Wetenschappelijke bodemvorming onder voedselbosbouw’ onderzoek gedaan naar voedselbossen. Er wordt gekeken naar o.a. ontwerp, beheer en maatschappelijke waarde. Maar ook naar hoe voedselbossen effect kunnen hebben op de bodem. Zie ook de Rekentool Voedselbossen die binnen dit project is ontwikkeld.
Kijk voor meer informatie en de rekentool op de projectpagina Wetenschappelijke bodemvorming onder de voedselbosbouw.
Lees meer over deze en andere projecten
-
Agroforestry voor klimaatpositieve zuivel en biodiversiteit
- De traditionele melkveehouderij in Nederland richt zich voornamelijk op het voederen van vee met gras, aangevuld met mais en krachtvoer. In veel delen van de wereld werden in het verleden echter bomen en struiken gebruikt als voedsel voor het vee. Door de intensivering van de landbouw zijn deze praktijken verloren gegaan, met als gevolg het verlies van hun voordelen. Zo hebben bladeren bijvoorbeeld interessante voederwaarden voor de koeien, kunnen bomen de weerbaarheid tegen klimaatextremen zoals hitte en droogte verhogen, en dragen ze bij aan biodiversiteit. -
Ontwikkeling Business modellen Agroforestry
- Agroforestry wordt gezien als een kansrijke vorm van landbouw. Deze PPS draagt bij aan de kennisontwikkeling en innovatie voor de juiste prikkels voor uitbreiding van landschapselementen en agroforestry in het agrarisch bedrijf. In experimenten en op praktijkbedrijven worden de ecosysteemdiensten zoals koolstofopslag en biodiversiteit gekwantificeerd. Samen met praktijkbedrijven worden kosten en belemmeringen in kaart gebracht en wordt gewerkt aan de ontwikkeling van agroforestry systemen en inbedding van landschapselementen die economisch haalbaar zijn. -
PPS Verdienmodellen Agroforestry
- De PPS Verdienmodellen Agroforestry bouwt voort op de verzamelde kennis & resultaten uit de PPS Agroforestry, maar gaat dieper in op het businessmodel van agroforestry. De economische perspectieven voor boomgewassen in akkerbouwsystemen zijn voor ondernemers ontzettend relevant. Samen met agrarisch ondernemers en andere bedrijfslevenpartijen gaan WUR, het Louis Bolk Instituut, Rombouts Agroecologie en MVO NL op zoek naar verdienmodellen voor agroforestry. -
Verdienmodellen agroforestry in het buitenland
- Agroforestry, as a form of nature-inclusive circular agriculture, offers potential for various societal challenges. The aim of this project is to: Gain more insight into possible revenue models for agroforestry. Gain more insight into the circumstances under which revenue models for agroforestry are most promising. Concrete recommendations for the role of national and regional authorities. -
Designing agroforestry systems
- Complex agroforestry systems (CAS) are emerging as a novel land use system in the Netherlands, mainly under the popular name of food forests. To scale up and out, CAS need to go beyond the provision of social-cultural and environmental services and enhance their economic viability. There is a need for scientific underpinning for the choices related to design, implementation and management of these systems. -
H2020 Agromix
- In dit H2020 project wordt onderzocht of combinaties van gewassen, dieren en bomen (gemengde- en agroforestry systemen) bij kunnen dragen aan klimaatmitigatie- en adaptatiedoelen met een duurzaam verdienmodel. -
Transformative change for biodiversity and equity (TCforBE)
- The participative TCforBE project aims to generate new knowledge, tools, and stakeholder capacity on transformative change pathways for agrofood systems and sustainable trade, employing a transdisciplinary research process. TCforBE supports transdisciplinary research to co-generate transformative change pathways for telecoupled agrofood systems and territories. It will engage diverse stakeholders and explore plural perspectives within the EU and partner countries of Cameroon, Colombia, and Kenya, including policymakers and local communities. -
PPS Agroforestry
- In de landbouw wordt Agroforestry steeds vaker genoemd als duurzame en innovatieve opslossing. In 2019 is daarom de Publiek Private Samenwerking Agroforestry van start gegaan. In dit project worden de mogelijkheden van Agroforestry onderzocht. -
Definities agrofestry
- Vanuit het NSP (GLB) beleid leeft de wens onderscheid te kunnen maken tussen het landbouwsysteem agroforestry, landbouwsystemen als intensieve fruitteelten en de categorien bos en landschapselementen. Dit is van belang voor subsidiediering van agroforestry, het monitoren van het areaal agroforestry (ambitie bossenstrategie) en de definitie van landbouwgrond versus natuur of bos (bestemmingsplan). -
Richtlijnen voor risicobeperking invasieve exoten in agroforestry
- Agroforestry kan de biodiversiteit in landbouwgebieden bevorderen. Dergelijke landbouwsystemen zorgen voor geschikt leefgebied voor allerlei soorten flora en fauna, verbindingszones tussen natuurgebieden en andere ecosysteemdiensten waardoor er ook een gunstige invloed is op nabijgelegen (natuur) gebieden. De mate waarin agroforestry biodiversiteit kan bevorderen is afhankelijk van de inrichting en de landbouwpraktijk van het agroforestry systeem. De dichtheid en diversiteit aan houtige gewassen is hiervoor van grootbelang, immers een agroforestry met een enkele bomen in rijen van een paar soorten zal veel minder effectief zijn dan een hoogdivers voedselbos met meerdere plantlagen. Onderdeel van de inrichting gaat ook over welke soorten er worden aangeplant, hierin schuilt het risico dat agroforestry een route kan zijn voor de introductie van invasieve exoten in de Nederlandse natuur. Het hanteren van een negatieflijst van invasieve uitheemse planten soorten in Nederland kan het risico sterk beperken.
Andere initiatieven rond agroforestry in Nederland waar WUR bij betrokken is
Agroforestry Netwerk Nederland
Platform waar diverse stakeholders rond agroforestry elkaar kunnen vinden en waar informatie, ervaring en projecten uitgewisseld en op elkaar afgestemd worden. WUR is lid van dit netwerk en speelt een belangrijke rol in de werkgroep Onderzoek, kennis en innovatie. Lees voor meer informatie het nieuwsbericht Start Agroforestry Netwerk Nederland.
Agroforestry Internationaal
Bij WUR werken we ook internationaal aan Agroforestry. Bijvoorbeeld op de thee- en kokosplantages in Sri Lanka (2021 – 2024). Het project heeft als doel om een publiek private samenwerking te faciliteren om zo de agroforestry-aanpak in een aangetaste kokosnoot- en theeplantage te testen. Het uiteindelijke doel is om de ecologische en sociaal-economische duurzaamheid van deze productiesystemen te verbeteren. Op de lange termijn hopen we richtlijnen te ontwikkelen, op basis van een agroforestry-benadering, die het milieu ten goede komt en kansen biedt om de inkomstenbronnen van de plantages te vergroten.
Download het inspiratiedocument
EU project AGROMIX (2020-2024)
Gemengde landbouw en agroforestry kunnen de overgang naar een klimaatbestendigere landbouw stimuleren. Maar hoe pak je dat als boer of boerin slim aan? Onderzoekers van Wageningen University & Research en hun Europese collega’s laten in AGROMIX boeren in heel Europa experimenteren met klimaat-slimme combinaties van dieren, bomen en gewassen. In het project worden boeren, onderzoekers en beleidsmakers samengebracht om te onderzoeken, te experimenteren en tot oplossingen te komen. Dat doen ze in twaalf pilots door heel Europa, waarin gemengde landbouw en verschillende vormen van agroforestry worden getest. De uitkomsten zullen worden gebruikt om beleidsaanbevelingen te maken die de overgang naar een duurzamere landbouw moeten ondersteunen.
Download de factsheets over agroforestry
WUR Agroforestry in de media
